सध्या न्युझिलंड कसोटी क्रिकेट संघ आशिया खंडाच्या क्रिकेटींग टूरवर आहे. या दौऱ्यात ते भारत, पाकिस्तान, श्रीलंका व अफगाणिस्तानबरोबर कसोटी सामने खेळणार आहे. अफगाणिस्तान वगळता त्यांच्या इतर संघासोबतच्या मालिका या वर्ल्ड टेस्ट चॅंपियनशिपचा हिस्सा आहे. या भल्या थोरल्या दौऱ्यावर त्यांची गाठ पहिल्यांदा अफगाणिस्तानशी पडली. अफगाणिस्तानला कसोटी दर्जा मिळाल्यानंतरचा न्युझिलंड बरोबर त्यांचा हा पहिलाच कसोटी सामना होता. मात्र तो एकमेव कसोटी सामना अफगाणिस्तानात न होता भारतात खेळविला जाण्याचे नियोजन करण्यात आले. अफगाणिस्तान मधील राजकीय व आर्थिक परिस्थिती व्यवस्थीत नसल्याने तेथे त्यांच्या मालकीचे स्वतःचे क्रिकेट स्टेडियमच नाही. अफगाणिस्तान हा आयसीसीचा अधिकृत दर्जा प्राप्त एकमेव पूर्ण सदस्य देश आहे की, त्यांच्या देशात आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे क्रिकेट स्टेडियम नाही. बीसीसीआयने अफगाणिस्तान क्रिकेट संघ दत्तक घेतला असून त्यांच्या सुरुवातीपासूनची जडण घडण भारतातच झाली आहे. त्यांचे प्रशिक्षण शिबीरांपासून ते त्यांच्या यजमान पदातील आंततरराष्ट्रीय सामने भारतातच होतात. त्याच नियोजनाचा भाग म्हणून भारतात त्यांची न्युझिलंडविरूध्दची एकमेव कसोटी नोएडात होत आहे.
अफगाणिस्तान आणि न्युझिलंड यांच्यातील कसोटी सामना सलग दुसऱ्या दिवशी सुरू न झाल्याने, ग्रेटर नोएडाच्या शहीद विजय सिंह पथिक क्रीडा संकुलाच्या भवितव्याचा निर्णय मुख्यतः सामनाधिकारी जवागल श्रीनाथ यांच्या अहवालावर अवलंबून असेल. स्टेडियममधील अशा त्रुटींसाठी अनेकदा भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळावर (बीसीसीआय) दोष दिला जातो, परंतु यावेळी या अनियमिततेची संपूर्ण जबाबदारी यजमान अफगाणिस्तान क्रिकेट बोर्डावर (एसीबी) आहे. बीसीसीआयने अफगाणिस्तान क्रिकेट बोर्डाला पर्याय म्हणून बंगळुरूचे चिन्नास्वामी स्टेडियम आणि कानपूरचे ग्रीन पार्क स्टेडियम ऑफर केले होते, परंतु अफगाणिस्तान क्रिकेट बोर्डाने या ठिकाणाची आपल्या खेळाडूंची ओळख आणि कमी खर्च या मुद्द्यांना प्राधान्य देत हे ठिकाण निवडले.
या कसोटी सामन्यात बीसीसीआयची कोणतीही भूमिका नाही. हे ठिकाण पूर्णपणे अफगाणिस्तान क्रिकेट बोर्डाची निवड होती आणि ग्रेटर नोएडा प्राधिकरणाने त्यांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील सुविधा पुरवायच्या होत्या. सूत्रांवर विश्वास ठेवला तर, बीसीसीआयने २०१९ पासून (विजय हजारे ट्रॉफी) येथे कोणतेही घरगुती सामने आयोजित केलेले नाहीत. येथील खराब परिस्थिती पाहता, नजीकच्या किंवा दूरच्या भविष्यात सामना आयोजित करण्याची शक्यता कमी आहे. आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद (आयसीसी) कोणत्याही आंतरराष्ट्रीय स्थळासाठी मानक प्रोटोकॉलचे पालन करेल जिथे मॅच रेफरीचा अहवाल पुढील कारवाईचा निर्णय घेईल. पहिल्या दोन दिवसांत एकही चेंडू टाकता आला नाही आणि मंगळवारी संध्याकाळी मुसळधार पाऊस पडल्यानंतर तिसऱ्या दिवशीचा खेळ होण्याची शक्यताही क्षीण झाली आहे.
आयसीसीचे सामनाधिकारी जवागल श्रीनाथला मैदानाच्या ओल्या आऊटफिल्डचे मूल्यांकन करावे लागेल, जेथे इतर आंतरराष्ट्रीय स्थळांप्रमाणे पाण्याचा निचरा होत नाही. मैदानाला पावसापासून वाचवण्यासाठी पुरेशा कव्हरसह मैदानातील पाणी शोषण्यासाठी सुपर सॉकरचीही स्टेडियममध्ये कमतरता आहे. पुरेशा प्रशिक्षित ग्राउंड स्टाफच्या कमतरतेमुळे मैदानाच्या समस्या आणखी वाढल्या आहेत. नोव्हेंबर २०२३ मध्ये लागू झालेल्या आयसीसी 'पिच आणि आउटफिल्ड मॉनिटरिंग प्रोसिजर' नुसार, 'प्रत्येक सामन्यानंतर, सामनाधिकारी (या प्रकरणात श्रीनाथ) आयसीसी वरिष्ठ क्रिकेट ऑपरेटर व्यवस्थापकाकडे खेळपट्टी आणि आउटफिल्ड अहवाल फॉर्म पाठवतील. 'पिच अँड आउटफिल्ड रिपोर्ट फॉर्म'मध्ये दोन्ही संघांचे पंच आणि कर्णधारांसह सामनाधिकाऱ्यांच्या टिप्पण्याही असतात. न्युझिलंडचा कर्णधार टीम साऊथी यावर काय प्रतिक्रिया देतो हे पाहणे उत्सुकतेचे ठरेल.
हा अहवाल मिळाल्यानंतर चौदा दिवसांच्या आत आयसीसीचे वरिष्ठ क्रिकेट संचालक व्यवस्थापक ते यजमान मंडळाकडे पाठवतात आणि त्यांना स्टेडियमवर लावण्यात आलेल्या डिमेरिट गुणांची माहिती देतात. आयसीसीच्या कलमानुसार, "मॅच रेफरीला खेळपट्टी आणि/किंवा आउटफिल्ड असमाधानकारक किंवा अयोग्य म्हणून रेट करण्याचे कारण असल्यास, यजमान ठिकाणावरील खेळपट्ट्यांना रेटिंग देण्याच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार डिमेरिट गुण दिले जातील." जर ग्रेटर नोएडा क्रिकेट स्टेडियमला सहा किंवा त्याहून अधिक डिमेरिट गुण मिळाले तर ते १२ महिन्यांसाठी आंतरराष्ट्रीय सामने आयोजित करण्यापासून निलंबित केले जाईल.
तथापि, आयसीसीच्या नियमांनुसार, एका सामन्यासाठी जास्तीत जास्त तीन डिमेरिट पॉइंट्स दिले जाऊ शकतात आणि अशा आणखी एका सामन्याला स्थगिती मिळणे आवश्यक आहे. त्यामुळे खराब पायाभूत सुविधांमुळे नजीकच्या भविष्यात स्थगित होऊ शकतील अशा ठिकाणी सामन्यांचे आयोजन सुरू ठेवायचे आहे की नाही हे पाहण्याची जबाबदारी अफगाणिस्तान क्रिकेट बोर्डावर असेल. बीसीसीआयच्या मदतीशिवाय स्थानिक अधिकाऱ्यांकडूनही मैदानात मोठ्या प्रमाणात बदल करता येत नाहीत.
सध्या तरी नोएडा क्रिकेट मैदानावर आयसीसीकडून गंभीर कारवाई होण्याची शक्यता नाही. परंतु भविष्यातील मोठ्या सामन्यांच्या नियोजना संदर्भात आयसीसीकडून बीसीसीआय व एसीबीला येथून पुढे कोणत्याही सामन्यात पुरेशा सुविधांअभावी सामनाच रद्द करण्याची परिस्थिती उदभवू नये याची खबरदारी घेण्याच्या सुचना देण्यात येतील असे दिसते.
लेखक : -
डॉ.दत्ता विघावे
क्रिकेट समिक्षक
मो. क्रं - ९०९६३७२०८२
