महाराष्ट्रातील विधानसभेची निवडणूक आणि तिचा परिणाम: डॉ. रवींद्र रघुनाथ जाधव, राजकीय विश्लेषक
जगदीश का. काशिकर,
मुक्त पत्रकार व गुंतवणुक/रोजगार - नोकरी/कामगार समस्या/कायदे सल्लागार, मुंबई, महाराष्ट्र. व्हाटसअप – ९७६८४२५७५७
प्रस्तावना
-----------------------------------------------------
महाराष्ट्राच्या विधानसभेच्या निवडणुकीत भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) आणि त्यांच्या सहयोगी पक्षांनी अभूतपूर्व यश मिळवले आहे. या निवडणुकीत नागरिकांनी भरघोस बहुमताने भाजपावर आपला विश्वास दाखवला आहे. यामुळे अनेक प्रश्न उपस्थित होत आहेत – हा विश्वास खऱ्या अर्थाने जनतेचा विजय आहे की वैचारिक बंदिवास? या लेखामध्ये आपण निवडणुकीच्या निकालाचा अर्थ, यामागची जनतेची मानसिकता, आणि यामुळे महाराष्ट्राच्या भविष्यात काय परिणाम होऊ शकतात हे तपशीलवार पाहणार आहोत.
-----------------------------------------------------
निवडणुकीचा निकाल आणि त्याचा अर्थ
-----------------------------------------------------
निवडणुकीच्या निकालाने भाजपाला आणि त्यांच्या सहयोगी पक्षांना 236 जागा मिळाल्या, जे महाराष्ट्राच्या राजकीय इतिहासात एक अभूतपूर्व घटना मानली जाऊ शकते. या यशामागे जनतेचा पूर्ण विश्वास आहे, असे मानले जाते. परंतु, प्रश्न असा आहे की, या विजयामागे खरोखरच लोकांचा पाठिंबा आहे की विविध राजकीय यंत्रणा, आर्थिक साटेलोटे आणि प्रचारतंत्राचा प्रभाव?
राजकीय तज्ज्ञांच्या मते, यंदाच्या निवडणुकीत जनतेने मुद्द्यांवर आधारित मतदान केले नाही. महागाई, बेरोजगारी, शेतीचे प्रश्न, आणि महिलांची सुरक्षितता हे प्रश्न प्रचारात दुय्यम ठरले. प्रचार मोहिमांमध्ये भावना वळवण्याचा खेळ जास्त दिसून आला.
-----------------------------------------------------
*अडीच वर्षांचे शासन: यश की अपयश?
-----------------------------------------------------
भाजपा-शिवसेना-राष्ट्रवादीचे अडीच वर्षांचे सरकार अनेक वाद आणि प्रश्नांनी गाजले. या कालावधीत:
*महागाई : पेट्रोल-डिझेल दरवाढ, अन्नधान्याच्या किमतीत वाढ, आणि जीवनावश्यक वस्तूंच्या दरवाढीने सामान्य जनता त्रस्त झाली.
*बेरोजगारी : तरुणांच्या हाताला काम मिळाल्याचे ठोस उदाहरण फार कमी आहे. उलट मोठ्या उद्योगांची स्थलांतरं गुजरातकडे झाल्यामुळे महाराष्ट्रातील रोजगाराचे संधी कमी झाल्या.
*शेतीचे प्रश्न : अतिवृष्टी, कर्जमाफीचे अपूर्ण वायदे आणि शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या हा राज्याच्या ग्रामीण भागासाठी मोठा धक्का होता.
*महिलांची सुरक्षितता : महिलांवरील गुन्ह्यांमध्ये वाढ झाली असून, त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी प्रभावी उपाययोजना झाल्या नाहीत.
परंतु, यामुळे निवडणुकीत भाजपाच्या विजयावर कोणताही परिणाम झाला नाही. यावरून असे वाटते की, लोकांनी मुद्द्यांवर मत न देता भावनिक प्रचारावर विश्वास ठेवला.
-----------------------------------------------------
*आता प्रश्न विचारण्याचा हक्क उरलाय का?
-----------------------------------------------------
जनतेने भरघोस मतांनी भाजपाला निवडून दिले आहे, त्यामुळे पुढील पाच वर्षे प्रश्न उपस्थित करण्याचा अधिकार कमी झाला आहे, असे चित्र उभे राहते.
*महागाई : आता नागरिकांनी याबद्दल गाऱ्हाणे मांडण्याचा अधिकार गमावला आहे, कारण त्याच सरकारला त्यांनी पुन्हा सत्तेवर आणले.
*बेरोजगारी : आता तरुणांनी शांत राहावे, कारण त्यांच्या भवितव्याचा विचार करून नागरिकांनी निर्णय घेतला आहे.
*महिला सुरक्षा आणि शेतकरी समस्या : या मुद्द्यांवर आता कुठलीही चर्चा निष्फळ ठरेल, कारण जनता हे मुद्दे गौण मानून मतदान करत असल्याचे दिसते.
-----------------------------------------------------
*विरोधकांचा पराभव: लोकशाहीचे चिंतन
-----------------------------------------------------
या निवडणुकीत विरोधी पक्षांचे जवळपास अस्तित्वच मिटल्याचे चित्र दिसत आहे. ही लोकशाहीसाठी चिंताजनक बाब आहे. विरोधकांचे योगदान जर संपुष्टात येत असेल, तर सत्ताधाऱ्यांची जवाबदारी वाढते. मात्र, सत्ताधाऱ्यांकडून विरोधकांना नेहमीच दुर्बळ करण्याचा प्रयत्न दिसून येतो, जे राज्याच्या आरोग्यासाठी अपायकारक ठरू शकते.
-----------------------------------------------------
*राजकारणातील भावनिक खेळ
-----------------------------------------------------
या निवडणुकीत राजकीय प्रचारात भावनिक मुद्द्यांना प्राधान्य देण्यात आले:
धर्म आणि राष्ट्रवाद यावर आधारित प्रचार.
अपारदर्शक प्रचार यंत्रणा आणि मोठ्या प्रमाणातील आर्थिक साटेलोटे.
स्थानिक प्रश्नांकडे दुर्लक्ष करून राष्ट्रीय मुद्द्यांचा उहापोह.
-----------------------------------------------------
*नागरिकांचा वैचारिक बंदिवास
-----------------------------------------------------
ही निवडणूक नागरिकांच्या वैचारिक बंदिवासाचे प्रतिक मानली जाऊ शकते.
नागरिकांना प्रचाराच्या माध्यमातून भावनिकदृष्ट्या वळवण्यात आले.
प्रश्न उपस्थित करणे किंवा मुद्द्यांवर आधारित विचार करण्याची प्रवृत्ती कमी होत चालली आहे.
-----------------------------------------------------
*पुढील पाच वर्षे: आव्हाने आणि अपेक्षा
-----------------------------------------------------
भाजपा आणि त्यांच्या सहयोगी पक्षांना आता महाराष्ट्राच्या प्रशासकीय कामगिरीचा जाब विचारणारा विरोधक नाही. त्यामुळे सत्ताधाऱ्यांकडून पुढील मुद्द्यांवर काम अपेक्षित आहे:
*शेती सुधारणा : शेतकऱ्यांसाठी ठोस योजना.
*रोजगार निर्मिती : महाराष्ट्रातील तरुणांच्या भवितव्यासाठी विशेष उद्योग धोरण.
*महिला सुरक्षा : महिलांसाठी सुरक्षित वातावरणाची हमी.
*महागाई नियंत्रण : जीवनावश्यक वस्तूंच्या किमतींवर नियंत्रण.
-----------------------------------------------------
*निष्कर्ष
-----------------------------------------------------
महाराष्ट्राच्या विधानसभेच्या निवडणुकीत भाजपा आणि त्यांच्या सहयोगी पक्षांनी मिळवलेले यश हा त्यांच्या यंत्रणेचा विजय आहे की जनतेच्या वैचारिक बंदिवासाचा पराभव? निवडणूक ही लोकशाहीची उत्सव असली तरी त्यामध्ये जनता मुद्द्यांवर आधारित निर्णय घेत नसेल तर ती लोकशाहीसाठी धोक्याची घंटा ठरू शकते. महाराष्ट्रातील जनतेने आपला निर्णय दिला आहे, पण आता त्यांना त्यांच्या अपेक्षा पूर्ण होण्यासाठी या सत्ताधाऱ्यांकडून जबाबदारीची अपेक्षा ठेवायला हवी.
लोकशाही टिकवायची असेल तर नागरिकांनी सतत जागरूक राहणे गरजेचे आहे. प्रश्न विचारणे हा प्रत्येक नागरिकाचा अधिकार आहे आणि तो त्यांनी कधीही गमावू नये.
